Tüberküloz hastalığı mycobacterium tuberculosis ve nadiren mycobacterium bovis’in neden olduğu bir enfeksiyon hastalığıdır. Dünya nüfusunun yaklaşık 1/3’ü tüberküloz basili ile enfektedir. Her yıl 8 milyon kişide aktif tüberküloz gelişmekte ve 2 milyondan fazla kişi bu hastalık nedeniyle yaşamını yitirmektedir. Enfeksiyon bir kişiden diğer bir kişiye damlacık enfeksiyonu yolu ile bulaşmaktadır. Bulaşıcılık hasta kişinin çevresini enfekte etme potansiyeline, bulunulan ortamın koşullarına ve bulaşma süresine bağlıdır. Kişinin bulaştırıcı olması için aktif tüberküloz hastası olması gerekmektedir. Aktif tüberkülozlu kişilerin bulaştırıcılığı iki haftalık tedaviden sonra basil sayısının ve öksürüğün azalmasına bağlı olarak büyük oranda ortadan kalkmaktadır. Ciddi beslenme bozukluklarında ve immün sistemin baskılandığı durumlarda tüberküloz oluşma riski artmaktadır. Tüberküloz hastalığı riskini arttıran durumlar şunlardır:
- Son 2 yıl içinde tüberküloz enfeksiyonu
- Yetersiz tedavi görmüş veya hiç görmemiş kişilerde radyolojik olarak eski tüberküloz enfeksiyonu bulguları,
- Gastrektomi
- Kronik malabsorbsiyon sendromları
- İdeal beden ağırlığından %10 veya daha düşük ağırlık
- Uzun süreli kortikosteroid tedavisi
- Diyabetes mellitus
- Baş boyun kanserleri
- Renal yetmezlik
- HIV enfeksiyonu
- İlaç bağımlılığı
- Hematolojik/retiküloendotelyal sistem hastalıkları
Başarılı bir tüberküloz tedavisi için, hastalığın tanısı ve uygun bir tıbbi tedavi programına başlanması yanında, hastanın tedavi süresince yakından izlenmesi ve ilaçlarını düzenli olarak alması sağlanmalıdır. Bu amaçla, tedaviye başlamadan önce hasta ile yakın diyalog geliştirmek, hastalığı ve tedavisi hakkında hastayı bilgilendirmek büyük önem taşır.
TÜBERKÜLOZ KONTROLÜNÜN AMAÇLARI
Tüberküloz kontrolünün başlıca amaçları şunlardır:
1. Tüberkülozun bulaşmasını azaltmak ve yeni hastaların ortaya çıkışını önlemek.
2. Tüberküloz hastalarına erken tanı konulmasını sağlamak.
3. Hastaları iyileştirmek, yaşam kalitelerini artırmak ve üretkenliklerini sağlamak.
4. Aktif tüberküloz hastalığı ya da geç etkilerinden dolayı hastanın ölümünü önlemek.
5. İlaç direncinin gelişimini önlemek, ilaca dirençli olguları erken tanı ve etkili tedavi ile iyileştirmek ve dirençli basil bulaşmasını önlemek.
Tüberkülozdan korunma:
1. Bulaştırıcı hastaların tedavisi (basil kaynağını ortadan kaldırır)
2. Koruyucu ilaç tedavisi,
3. BCG aşısı,
4. Tüberküloz bulaşmasının önlenmesi
Tanı konulan her tüberküloz hastasının bildirimini yapmak ve bildirimin kaydını tutmak
Tüberküloz hastasının ve yakınlarının bulaşma, hastalık, tedavi, ilaçlar ve yan etkiler açısından eğitimini yapmak oldukça önemlidir.